Covid-19 steekt de lont aan op de schuldmarkten | Door Christian Kreiß

Hoe de Corona lockdowns veel landen in een schuldencrisis storten.

Een standpunt van Christian Kreiß.

In april 2020 heeft het Institute of International Finance, een wereldwijde vereniging van financiële instellingen, een studie getiteld “Covid-19 lights the fuse”.1 De banklobbyorganisatie, die zich zorgen maakt over het in gebreke blijven van schulden, betekende de lont op de schuldbom. In april bedroeg de wereldwijde schuld al 322 procent van het nationale product van de wereld. Inmiddels is het waarschijnlijk gestegen tot meer dan 350 procent, wat in reële termen onmogelijk is terug te betalen. Ter vergelijking: toen de financiële crisis in 2007 uitbrak, bedroeg de schuld ongeveer 282 procent van het mondiale bbp, wat toen al onhoudbaar was2.

In een in juni 2020 door het IMF gepubliceerde studie3 wordt gesteld dat in het afgelopen decennium de grootste, sterkste en breedste schuldverhoging in de ontwikkelingslanden en de opkomende landen heeft plaatsgevonden in de afgelopen 50 jaar. Sinds 2010 is hun schuld ten opzichte van het nationaal product met 60 procentpunten gestegen tot 170 procent van het bbp in 2019. Zonder China zou deze verhouding met 20 procentpunten zijn gestegen tot 108 procent. Het aandeel van de overheidsschuld van buitenlandse investeerders is gestegen tot 43 procent en het aandeel van de bedrijfsschuld in buitenlandse valuta is gestegen van 19 procent van het bbp in 2010 naar 26 procent in 2018. In de bijzonder arme landen was de schuldquote gestegen van 47 procent in 2010 naar 65 procent in 2019.

Een vijfde van de schuld van productie- en dienstverlenende bedrijven in de opkomende markteconomieën (met uitzondering van China) luidt momenteel in vreemde valuta.4 Hoe moeten arme landen deze schuld terugbetalen in het licht van een ineenstortende wereldeconomie en een krimpende wereldhandel van ten minste 13 procent,5 terwijl het veel moeilijker is om aan vreemde valuta te komen via de export? Bovendien zullen tegen het einde van 2020 meer dan 20 biljoen dollar aan schulden en obligaties vervallen, zodat ze ofwel moeten worden terugbetaald ofwel verlengd door nieuwe leningen, waarvan 4,3 biljoen in de opkomende markten (inclusief China). Van dit bedrag is 730 biljoen dollar aan schuld (inclusief China) in vreemde valuta.6 Ter vergelijking: het mondiale bbp bedroeg in 2019 ongeveer 86,6 biljoen dollar7.

Dit zijn indrukwekkende cijfers. Daarom schreef de Wall Street Journal in juli 2020: “De wereld gaat steeds sneller in de richting van een strijd om de schuld van opkomende markten die weinigen eerder hebben gezien. Veelzeggend was de titel van het artikel: “De volgende economische crisis van Covid: de schuld van de ontwikkelingslanden”.8 Minstens twaalf opkomende markten kampen momenteel met acute terugbetalingsproblemen of zijn daar dicht bij.

Al in april 2020 hebben de twintig belangrijkste economieën, de G20, besloten tot een schuldenmoratorium voor meer dan 70 (!) ontwikkelingslanden, wat betekent dat de schuld niet langer hoeft te worden afgelost. Ironisch genoeg is Argentinië lid van de G20-club. Argentinië is sinds februari 2020 insolvent en wordt momenteel geconfronteerd met zijn negende nationale faillissement.9 In april 2020 hadden 102 landen al een aanvraag ingediend bij het IMF voor noodkredieten.10 Sommige van hen wilden niet bij naam genoemd worden omdat ze bang waren dat ze geen leningen van andere partijen zouden kunnen krijgen. 102 landen. Dat is meer dan de helft van de ongeveer 194 landen in de wereld.11

Kortom, de wereldwijde schuldmarkten, de obligatiemarkten, lijken weer een schuldencrisis te krijgen die zijn oorsprong vindt in de opkomende markten. Zelfs relatief economisch sterke en grote opkomende markten zoals Turkije kunnen te maken krijgen met aanzienlijke buitenlandse schulden en valutaproblemen. Turkije heeft momenteel een bruto buitenlandse schuld van ongeveer 431 miljard dollar en een netto buitenlandse schuld van 256 miljard dollar.12 De Turkse lire gaat van het ene naar het andere laagste niveau.13 Als Turkije in ernstige schuldproblemen zou komen, zou dit een zware last kunnen betekenen voor sommige Europese banken. Dit geldt niet alleen voor Turkije. Als er turbulentie uitgaat van de krediet- en obligatiemarkten van de opkomende markten, zal dit ook gevolgen hebben voor Europa en andere geïndustrialiseerde landen en de wereldwijde economische crisis van de Corona verergeren.

We hebben dit op indrukwekkende wijze gezien in de financiële crisis van 2007-2009: Gesecuritiseerde schuldpakketten op Amerikaans onroerend goed hebben de schuldbom in Europa de pan uit gerezen. Het gevolg is dat de schuld- en valutaproblemen van andere landen zich uiteindelijk vaak verspreiden naar de kern van de geïndustrialiseerde landen, zij het niet met dezelfde kracht. De weg vooruit is meestal via valutacrises, zoals de Aziatische financiële crisis eind jaren negentig. Door de buitensporige en dus niet-terugvorderbare buitenlandse schuld dalen de valuta’s van bepaalde landen, wat leidt tot valutaturbulentie op de wereldmarkten en tot verstoringen van de handelsstromen, in concreto: een dalende export en import. Dit is precies wat we het minst nodig hebben in de huidige fragiele wereldwijde economische situatie.

De belangrijkste drijfveer voor deze “sterkste stijging van de schuld in de afgelopen 50 jaar” was in wezen de extreem lage rente in de geïndustrialiseerde landen na de financiële crisis van 2007-2009. Dit dreef veel investeringsgeld in hogerrentende waardepapieren. De Wall Street Journal schreef dat de banken op Wall Street de mogelijkheid zagen om nieuwe markten te openen met hogere rendementen.14 Sinds John Perkins’ ‘Confessions of an Economic Hit Man’ (eerste editie in 2006)15 weten we dat er ook een manier is om te helpen bij het verstrekken van leningen aan ontwikkelingslanden en opkomende markten. Op deze manier kunnen schuldenlanden afhankelijk worden gemaakt en is het gemakkelijker om politieke voorwaarden op te leggen ten gunste van westerse bedrijven of westerse belangen. Overigens lijkt China in zijn leenbeleid, bijvoorbeeld bij het zijderouteproject, een soortgelijke aanpak te hanteren om landen afhankelijk te maken van zichzelf.16

Interessant in dit verband zijn de voorwaarden die het IMF en de Wereldbank aan Wit-Rusland stellen, waarbij noodhulpleningen moeten worden gekoppeld aan harde economische lockdownmaatregelen, die Wit-Rusland met klem heeft afgewezen.17 Deze gedwongen lockdownmaatregelen zouden Wit-Rusland in een ernstige economische crisis storten, zoals het geval was met alle andere landen met harde lockdowns. Men kan zich afvragen hoe de schulden van het IMF en de Wereldbank dan zouden worden terugbetaald. Een grappenmaker die er kwaad over denkt.

Aan de kant van de leners nemen corrupte elites vaak deel aan het (kwaadaardige) “spel”. De Wall Street Journal zegt bijvoorbeeld over Angola dat het land de afgelopen jaren voor 8 miljard dollar aan leningen heeft opgenomen om de water- en elektriciteitsnetwerken of wegen uit te breiden. Van de 26 geplande projecten zijn er slechts vier gestart.18 Dit principe dat corrupte elites zich vaak verrijken in de lenerslanden is al indrukwekkend goed beschreven door Perkins in zijn “Confessions”.

Dit alles voorspelt niet veel goeds voor het verdere verloop van de wereldwijde economische crisis.

Over de auteur:
Prof. Dr. Christian Kreiß, geboren in 1962: Studeerde en promoveerde in de economie en economische geschiedenis aan de LMU München. Negen jaar beroepsactiviteit als bankier, waarvan zeven jaar als investeringsbankier. Sinds 2002 hoogleraar aan de Hogeschool Aalen voor Financiën en Economie. Auteur van zeven boeken: Winstmanie – Waarom een meer humane economie de moeite waard is (2013); Geplande slijtage – Hoe de industrie ons drijft tot meer en snellere consumptie – en hoe we die kunnen weerstaan (2014); Gekocht onderzoek – Wetenschap in dienst van bedrijven (2015); Reclame geen dank – Waarom we veel beter zouden kunnen leven zonder reclame (2016); BWL Blenden Wuchern Lamentieren – Hoe het bedrijfsleven bijdraagt aan de brutalisering van de samenleving (2019, samen met Heinz Siebenbrock); Het Mephisto principe in onze economie (2019); Gekochte wetenschap – Hoe gemanipuleerd universitair onderzoek ons schaadt en wat we eraan kunnen doen (2020). Drie uitnodigingen aan de Duitse Bondsdag als onafhankelijk expert (Groenen, Links, SPD), vakbondslid van ver.di. Talrijke televisie-, radio- en tijdschriftinterviews, openbare lezingen en publicaties. Homepage www.menschengerechtewirtschaft.de

Bronnen:

Quellen:

+++

Met dank aan de auteur voor het recht om het artikel te publiceren.

+++

Foto bron: Erkipauk / shutterstock

+++

KenFM streeft naar een breed spectrum aan meningen. Opinieartikelen en gastbijdragen hoeven niet de mening van de redactie te weerspiegelen.

+++

Vind je ons programma leuk? Informatie over verdere ondersteuningsmogelijkheden vindt u hier: https://kenfm.de/support/kenfm-unterstuetzen/

+++

Nu kunt u ons ook ondersteunen met Bitcoins.

BitCoin-adres: 18FpEnH1Dh83GXXGpRNqSoW5TL1z1PZgZK