In het verhitte Corona-debat dreigen materiële belangen en een respectvolle behandeling volledig verloren te gaan.
Een opmerking van Sascha Pahl.
Opmerking bij het artikel: De volgende tekst verscheen voor het eerst in “Rubikon – Magazin für die kritische Masse”, in wiens adviesraad Daniele Ganser en Rainer Mausfeld onder andere actief zijn. Aangezien de publicatie onder een vrije licentie (Creative Commons) plaatsvond, neemt KenFM deze tekst over voor secundair gebruik en wijst er expliciet op dat de Rubicon ook afhankelijk is van donaties en ondersteuning nodig heeft. We hebben veel alternatieve media nodig!
Het land is verdeeld, de discussiecultuur is huiveringwekkend. De kampen – laten we ze “gezondheidsapostelen” en “vrijheidsstrijders” noemen – ontmoeten elkaar met toenemende walging. Smaad is aan de orde van de dag. De tijden lijken zo onzeker dat er een nieuwe angst voor onenigheid ontstaat – alsof men zijn eigen kleine wereldbeeld tot de dood moet verdedigen. Een term uit de psychologie van het emotionele misbruik kan nuttig zijn om te begrijpen wat er aan de hand is: de zogenaamde gaslighting.
In de psychologie wordt het proces om iemand gek te maken door zijn perceptie van de werkelijkheid te negeren, gaslighting genoemd: een misbruiker manipuleert zijn slachtoffer door hem “valse informatie te geven, met als doel het slachtoffer zijn eigen perceptie te laten wantrouwen en uiteindelijk zijn eigen geestelijke gezondheid in twijfel te trekken”. De bedoeling van deze acties is om het slachtoffer te verwarren, te intimideren en diep te ontregelen” (1).
Een voorbeeld: de vader komt helemaal dronken thuis en slaat zijn kind. De moeder kijkt inactief, want ze wil er niet mee omgaan. Ze doet ook alsof er niets is gebeurd. Ze overtuigt het huilende kind ervan dat de vader niet dronken of gewelddadig is, dat hij geen ophef moet maken en geen leugens moet verspreiden. Hij wil zich immers goed gedragen. Geïntimideerd begint het kind zijn eigen waarnemingen en emoties te wantrouwen. Van nu af aan denkt hij dat een goed kind zijn betekent dat hij zichzelf niet gelooft.
Samenzweringstheorieën en feiten
De alomtegenwoordige corona discussie gaat ook over de perceptie van de werkelijkheid. Er wordt vaak gesproken over samenzweringstheorieën. Men moet zich niet laten misleiden en zich aan de werkelijkheid houden, zeggen ze. Maar wat is een samenzweringstheorie en wat is de realiteit?
In principe is de term “samenzweringstheorie” zeer geschikt voor gaslichters: Het kan eenvoudigweg worden gebruikt wanneer iemand een realiteit communiceert die niet bij de ander past. Je luistert niet naar hem en met deze loutere aanduiding zet je hem onder grote druk om zichzelf te rechtvaardigen en hem te intimideren.
Op dit moment wordt het beschouwd als een gevaarlijke samenzweringstheorie dat Covid-19 ongeveer net zo gevaarlijk is als de gewone griep. Corresponderende YouTube-video’s worden massaal verwijderd (2). Deskundigen die dergelijke beweringen doen, ondersteunen ze echter meestal met feiten, cijfers en verbanden – en niet met samenzweringsverhalen. Maar om deze ongepaste realiteiten buiten de publieke perceptie te houden en het heersende verhaal over het dodelijke virus te behouden, lijken verwarring en onzekerheid het aangewezen middel.
Terwijl mensen wekenlang werden gebombardeerd met steeds nieuwe en steeds opnieuw gecontextualiseerde getallen – verdubbeling van getallen, R-waarde, nieuwe infecties, etc. – was er een gebrek aan zinvolle vergelijkingen die de getallen enige betekenis hadden kunnen geven. De absolute aantallen namen voortdurend toe, alsof men de ontvangers met hen wilde doden en hen de politiek gewenste perceptie van de werkelijkheid wilde geven: “Dit is allemaal zo gevaarlijk! Wie het waagde om een vergelijking te maken met andere griepseizoenen of om de getallen anders te contextualiseren, werd al snel vergast als een grove samenzweringstheoreticus en zo tot zwijgen gebracht.
Carsten Forberger analyseerde bijvoorbeeld dat de term “samenzweerder” nu een status heeft die vergelijkbaar is met die van een ketter of ketter uit onverlichte tijden (3). Ketters zijn meningen die “helemaal niet gaan”, waarvoor men zich moet schamen. En wie wil er nu in deze lade belanden, wat neerkomt op een excommunicatie uit het publieke discours? In discussies met mensen die de meerderheidsbeleving van het virale gevaarspotentieel volgen, was ik altijd verbaasd over de bas: mijn verwijzingen naar bestaande feiten en cijfers, die een heel andere taal spreken dan de heersende vertelling (4), vielen me in dovemansoren. Niemand wilde serieus een inhoudelijke, objectieve discussie voeren. Blijkbaar is het te zwaar om te twijfelen aan het wereldbeeld dat door de media wordt uitgedragen. – Net zoals de moeder niet wilde twijfelen aan haar imago van de man en het kind liever wilde ontregelen.
Sommigen gaven toe dat het voor hen te inspannend was om zich echt intensief met de kwestie bezig te houden en dat het voor hen gemakkelijker zou zijn om te vertrouwen op de mening die door de media wordt geuit. Anderen wezen er herhaaldelijk op dat een dergelijke bewering hen in de hoek van rechtsradicalen en samenzweringstheoretici zou brengen. – Dit doet denken aan het advies van de moeder dat het kind zich goed moet gedragen.
Mijn wanhopige bezwaar dat het over de zaak in kwestie moet gaan en niet over politieke verwantschappen ging altijd ongehoord. Het relativistische en, in zijn abstracte, ronduit cynische argument was ooit voldoende: welke getallen ik ook noemde, er zou zeker iets op het internet staan dat het zou weerleggen. “Wat je ook zegt, lieverd, we kunnen elk woord in je mond verdraaien.”
Ik moest dus concluderen, zo niet een ontkenning van de werkelijkheid, dan toch een besloten desinteresse in de werkelijkheid. De discrepantie tussen ideaal en werkelijkheid was blijkbaar te moeilijk te verdragen: net zoals het ideaalbeeld van moeder van een goede echtgenoot en de realiteit van de dronken, gewelddadige vader niet te verzoenen is, is het blijkbaar te pijnlijk om het ideaalbeeld van de media en de politiek, waarin men over het algemeen kan vertrouwen, te verzoenen met de werkelijkheid. Deze onrealistische zelfverdediging ging zelfs zo ver dat ik werd beschuldigd van een negativistische, zeurderige slachtofferhouding met mijn aandringen op feiten en mijn kritiek op het mediaportret van de situatie. – Het kind moet niet zo’n ophef maken en moet zichzelf niet overtuigen om het slachtoffer van de vader te zijn, zodat de moeder zich niet als een medeplichtige hoeft te voelen in haar zelfingenomenheid die wegkijkt.
Puur gaslicht, lijkt me, maar waarvoor? Om haar eigen bedrog te ontkennen? Stel je voor dat de moeder het kind, dat haar perceptie van de werkelijkheid niet wil laten varen, vertelt dat ze deze samenzweringstheorieën moet tegenhouden. Een moordenaarsargument dat elk gevoel van eigenwaarde in het kind zal doden.
Samenzwering Ontkenning en Verlichting
Natuurlijk is er paranoia en natuurlijk zijn er valse samenzweringstheorieën en kritisch-immune waanideeën. Er zijn ook kinderen die zich alleen misbruik door ouders voorstellen. Maar om valse samenzweringstheorieën te onderscheiden van juiste theorieën en van louter feitelijke beweringen zonder enige samenzweringsclaim, moet je je ogen openen, kijken naar de realiteit van hoe de dingen zijn en stoppen met het wild gooien van deze beledigende en oneerbiedige termen.
Gezien de weerstand in de huidige discussie om überhaupt objectief te kijken, zouden we eigenlijk een nieuwe term moeten introduceren – in de stijl van corona ontkenning, de beledigende term van de andere partij: Samenzweringsontkenners. Immers, in ons voorbeeld zijn degenen die echt hebben samengezworen de moeder en de vader tegen het kind. Als iemand hier gek is, zijn het deze twee. Wie dit ontkent, heeft zich laten misleiden en moet nu alle anderen aan het licht brengen om niet in conflict te komen met de werkelijkheid.
Als we geïnteresseerd zijn in democratie, moeten we ons in het politieke debat verzetten tegen gasvervuiling, we moeten ons verzetten tegen laster en het uitsluiten van afwijkende meningen. Alleen als we een gemeenschappelijk belang hebben bij de werkelijkheid, kunnen we een zinvolle discussie voeren. Als we elkaar liever in een hokje stoppen, kunnen we alleen maar vijandig tegenover elkaar staan. Mijn angst is dat de scheuren nu zo diep zitten dat het allemaal hierop neerkomt.
Maar de hoop sterft als laatste:
Beste samenzweringsontkenners, word theoretici! Laat de Vaderstaat, de Moeder-Geneeskunde en de verzamelde verwantschap van de massamedia u niet bedriegen tot een werkelijkheid die overeenkomt met hun belangstelling voor uw gehoorzaamheid. Blinde loyaliteit aan deze gevallen is door een volwassene op dezelfde manier aan de kaak gesteld als aan de ouders. Dit kan pijnlijk zijn, je moet door een potentieel sociaal ostracisme gaan – gaslicht van de loyale – maar het is het waard. Als kind was dit onmogelijk, we moesten ons achterover buigen. Maar we zijn geen kinderen meer.
Zelfs het beroemde Verlichtingsschrift van Immanuel Kant uit 1784 leest als een oproep om op te groeien. Hij pleit nadrukkelijk tegen de troost van het blinde vertrouwen in de heersende externe autoriteiten – in zijn tijd blijkbaar de geneeskunde, de kerk en de media:
“Luiheid en lafheid zijn de redenen waarom zoveel mensen, die allang door de natuur zijn bevrijd van externe begeleiding, toch graag minderjarig blijven voor de rest van hun leven; en waarom het zo gemakkelijk is voor anderen om hun voogd te worden. Het is zo handig om minderjarig te zijn. Als ik een boek heb dat begrip voor mij heeft, een voorganger die een geweten voor mij heeft, een dokter die het dieet voor mij beoordeelt, enzovoort, dan hoef ik mijzelf niet te storen. Ik hoef niet te denken dat ik alleen maar kan betalen; anderen zullen de chagrijnige zaak voor mij overnemen” (5).
Een gezonde volwassene daarentegen, die volgens Kant “de moed heeft om zijn eigen intellect te gebruiken zonder de leiding van een ander”, zou anderen niet hoeven te belasteren en te excommuniceren als ketters, zoals in pre-Enlightenment tijden, omdat hij niet bang hoeft te zijn voor degenen die anders denken (6).
+++
U kunt het boek hier bestellen: als paperback of e-boek https://www.buchkomplizen.de/Alle-Buecher/Nur-Mut-oxid.html.
Bronnen en aantekeningen:
(1) https://lexikon.stangl.eu/16150/gaslighting/ (https://lexikon.stangl.eu/16150/gaslighting/
(2) “Elke inhoud die de beweringen van de WHO over het bestaan en de verspreiding van Covid-19 betwist, zou in strijd zijn met de Youtube-richtlijnen”;https://www.rnd.de/digital/fake-news-zu-corona-youtube-loscht-videos-mit-verschworungstheorien-U2LKL4DQZ5A23LWE25T7LDTSRM.html
(3) “De term ‘samenzweringstheorie’ (…) vervult ondertussen de functie die in onverklaarbare tijden werd toegekend aan woorden als ‘ketter’ of ‘ketter’. Op dit moment wordt elke tegenstrijdigheid tegen het verhaal dat SARS-CoV-2 een gevaarlijk virus is dat moet worden bestreden totdat redding in de vorm van een vaccin op handen is, gebrandmerkt als een samenzweringstheorie. Het is niet langer alleen een kwestie van het stigmatiseren van degenen die anders denken, maar ook een middel om de noodzakelijke inhoudelijke discussie over de vraag of de aannames die ten grondslag liggen aan het heersende verhaal daadwerkelijk van toepassing zijn, te vermijden. Je doet alsof je met iedereen praat, zolang het maar geen samenzweerders zijn. Een samenzweerder daarentegen is iedereen met wie men geen inhoudelijke discussie wil voeren. Door deze volmaakte circulariteit ontaardt de vrijheid van meningsuiting, die constitutief is voor de democratie, in een klucht”; https://multipolar-magazin.de/artikel/wenn-fakten-zu-verschworungstheorien-werden
(4 ) Bijvoorbeeld: https://swprs.org/covid-19-hinweis-ii/
(5 ) https://www.gutenberg.org/files/30821/30821-h/30821h.htm
(6) Deze herinnering aan de verlichting als opgroeien is hier niet alleen gericht op het kamp van de gezondheidsapostelen, maar ook op dat van de vrijheidsstrijders: Omgekeerde gasverlichting zou bestaan uit het lukraak beschuldigen van gasverlichting tegen alles en iedereen, om zich te beschermen tegen twistzieke discussies en onaangename realiteiten. Dat zou ook aanzienlijk ongepast zijn.
+++
Dit artikel werd gepubliceerd op 15.6.2020 door Rubikon – Magazin für die kritische Masse
+++
Foto bron: frankie's / Shutterstock
+++
KenFM streeft naar een breed spectrum aan meningen. Opinieartikelen en gastbijdragen hoeven niet de mening van de redactie te weerspiegelen.
+++
Vind je ons programma leuk? Informatie over verdere ondersteuningsmogelijkheden vindt u hier: https://kenfm.de/support/kenfm-unterstuetzen/
+++
Nu kunt u ons ook ondersteunen met Bitcoins.
BitCoin-adres: 18FpEnH1Dh83GXXGpRNqSoW5TL1z1PZgZK
Kommentare (0)