Voordat de “systeemrelevante” komt, is het van vitaal belang. Over Corona, landbouw en nieuwe woordcreaties.
Een standpunt van Jakob Weiss.
Tiny COVID-19 liet kort de scheppingskroon van de meester zien. Het werd al snel duidelijk dat de menselijke samenleving – op kleine en grote schaal – ook anders functioneert als ze zich genoeg zorgen maakt en niet meer op de gebruikelijke manier kan doorgaan. We zijn minder mobiel geworden, maar in de meeste gevallen die ik ken, zijn we niet minder levendig geworden. Soms met paradoxale gevolgen: Beperkingen van de vrijheid bleken hier en daar een winst in vrijheid te zijn. Financieel gezien heeft het nogal wat mensen hard getroffen. Precaire familieopstellingen zijn uit elkaar gegaan. Misschien zal het virus in de toekomst echter enkele “systeemrelevante” beroepen uit hun minachting, uitgedrukt in termen van relatief lage lonen, doen opduiken.
Hoe het virus de taal heeft aangevallen
In het kielzog van Corona hebben zich niet alleen gedragingen, maar ook verschillende woorden verspreid in “virustouwen”. Engelse woorden als shutdown of lockdown. Is er echt geen Duits woord voor dit? Of is men volledig geïntimideerd gezien de helderheid van de Duitse uitdrukkingen – avondklok, (tijdelijke) sluiting, stilstand? Lijkt de vreemdheid van een vermeende technische term competenter? Geeft het Engelse woord ons meer informatie?
Een bekende term als “huiswerk” doet misschien te veel denken aan kleinschalige landbouw en armoede. Maar het feit dat zelfs thuiswerken of thuisonderwijs geen kans maakte tegen de direct ingevoerde woorden homeoffice en homeschooling blijft mysterieus. Het is moeilijk te begrijpen waarom de sociale distantie, die zelfs in het Engels niet erg elegant is, in eerste instantie op de achtergrond moest blijven (wat overigens geen “sociale” distantie betekende).
De vanzelfsprekendheid van de nieuwe woordenschat leek nep. Of misschien is het gewoon zo dat in tijden van opgeschort federalisme de dollartaal het altijd overneemt om de verschillende nationale talen als het ware op gelijke voet te laten struikelen.
Niet alleen bracht het woord immigratie nieuwe dingen met zich mee, maar ook de Duitse actieve woordenschat zelf is veranderd. In ieder geval was “pre-illness” pas in maart 2020 een bekende term voor mij, terwijl ik nu vermoed dat alles in de wereld misschien al een beetje voorgeletterd is.
Het was ook onaangenaam om als oude persoon plotseling in de pot “risicogroep” te worden gegooid, ook al voelde men zich vrolijk en had men een donorrelatie met de zorgverzekeraar. Het binnenoor hoorde een klikkend geluid als handboeien. Door deze selectieve risicoaansprakelijkheid ontstond de onverwachte vraag of ik deze wereld liever als sterveling of als supersterfelijk zou verlaten. En dan, terugkijkend op mijn eigen professionele leven, kwam er onvrijwillig een beetje jaloezie op de psychologische meesterzet om onafgewerkt werk “kortwerk” te noemen.
“Systematisch relevant” op een geval-per-geval basis…
Het woord “systeemrelevant” is echter de echte strijdkreet geworden over de soevereine interpretatie van de epidemisch veroorzaakte situatie. En dit is waar we nu het onderwerp van de landbouw benaderen. Er werd nauwelijks melding gemaakt van de landbouw in de moeilijkste fase van de Corona-periode, wat sommige commentatoren niettemin inspireerde om deze te vergelijken met de situatie in de laatste wereldoorlog. De dimensie van de honger is altijd een ver verhaal gebleven. Het leidde tot stomme hamsteraankopen, maar niet tot behoefte en ondervoeding.
Een korte systeemherinnering: in de financiële crisis van 2008/09 werden banken “too big to fail” genoemd om hen te redden met meer miljarden aan belastinggeld dan de landbouw in de loop der jaren zou moeten kosten. Vergeleken met de opscheppende “te groot om te falen” zorgbrief, betekent het adjectief “systeemrelevant” een duidelijke downsizing (zoals ze het achterin de schaal noemen), het lijkt objectief en minder bedreigend. Maar omdat in het geval van Corona niet alleen het verplegend personeel ineens uit hun maatschappelijke onderschatting kon stappen, werd een versterkend effect bereikt in zeer verschillende professionele sectoren. Zijn gemene deler was, in tegenstelling tot de banken, slecht betaald voor belangrijk maar prestigevrij werk.
Kapperszaken werden vaak aangehaald als een voorbeeld van eerder onderschatte systeemrelevantie. Hoewel ze geen directe invloed hadden op ons bestaan, waren ze onmisbaar voor ons gecultiveerde dagelijkse leven. Ook de gastronomie en het toerisme, die in snel tempo in het gedrang kwamen, kwamen in de schijnwerpers te staan. Zelfs de klacht van de aspergeboer werd gehoord. De goede kanten van de wijk kregen een platform, niet alleen een balkon. Dit alles in naam van de solidariteit.
Er moet echter een belangrijk onderscheid worden gemaakt tussen knippen en asperges snoeien. Het werk van de kapper zou in ieder geval in de buurt kunnen komen van het predikaat “systeemrelevant”, maar dat geldt niet voor de aspergeboer, en wel op twee manieren. Enerzijds is dit te wijten aan het feit dat asperges slechts een kort culinair fenomeen zijn in de loop van het jaar. De monoculturele akkerbouw die hiervoor nodig is, is niet belangrijk voor ons voedsel en is ook geen goed voorbeeld van duurzame landbouw. Wij allemaal, ook de aspergeboeren, kunnen ons deze luxe op het voorjaarsmenu alleen maar veroorloven omdat buitenlandse arbeiders bereid zijn bot werk te doen voor een laag loon. (Vanuit het argument dat ze “thuis” veel met het geld kunnen doen, mag men met recht weinig denken).
Wat er nodig is voordat het systeem begint
Aan de andere kant zijn boeren nooit “systeemrelevant” verklaard met de nadruk op andere beroepen om de volgende reden: Hun beroep, de landbouw, heeft het nodig voordat iets of iemand in onze maatschappij systeemrelevant kan worden. Net zoals “het klimaat” nodig is als voorwaarde voor het menselijk leven.
De landbouw en het klimaat zijn letterlijk essentieel voor het leven – en staan dus op het punt om zich te ontwikkelen. Maar beide zijn duidelijk minder beangstigend dan een virus. In het geval van de landbouw is het probleem met het ondergewaardeerde karakter ervan dat we de term “landbouw” niet eens meer begrijpen. We zien grote tractoren en hoge silo’s en lange boxen tijdens het rijden of lopen. Door de week vinden we melk, aardappelen en rosbief duur, en vermijden we Weil am Rhein of Konstanz (als de grenzen open zijn) om te gaan winkelen. We horen en lezen over pesticiden in het grondwater of het gebrek aan concurrentievermogen van de boeren en gaan dan misschien stemmen.
Dit alles heeft te maken met de economie en de politiek, maar weinig met de eigenlijke landbouw. De kern van de landbouw bestaat immers uit het verzorgen van de bodem, inclusief de planten en dieren die er op groeien. Misschien wel de meest gevarieerde van al deze activiteiten draait om natuurlijke levensprocessen. Goed bodembeheer gaat over biologie, niet over economie en niet over politiek.
Deze eigenlijke kernlandbouw, die op het punt staat om systeemrelevant te worden, is in de afgelopen decennia van gedwongen structuurveranderingen vergeten. Zelfs het Bundesamt für Landwirtschaft ziet nu alleen nog maar de grote mantel van industriële en commerciële onderlinge afhankelijkheid en noemt dit het “voedselsysteem”. Het heeft de vruchtbare grond uit het oog verloren die ooit de “primaire sector” zijn naam gaf. In het publieke denken is de directe vergelijking van de diffuse dimensie “landbouw” met duidelijk afgebakende industriële en commerciële takken van de economie dan ook bepalend voor de perceptie. Maar dat het idee van jaarlijkse groei en een constant rendement op investeringen niet van toepassing is op de bodem en zijn biologie, is een ‘onhandige waarheid’, zoals bijna Amerikaanse president Al Gore het veertien jaar geleden op film zette, waarmee hij zinspeelde op ons milieubewustzijn.
Zicht op de regenworm in plaats van op de portemonnee
Uit deze ongemakkelijke en verdrongen waarheid volgt: De kern van de landbouw, het zorgvuldig bewerken van de grond volgens de wetten van de biologie en de ecologie, moet worden verwijderd uit de klauwen van de vetgemeste mantellandbouw met zijn eetlust voor opbrengst en groei. Dit omvat de bevrijding van het zorgpersoneel van de bodem, dat de laatste decennia voortdurend “in de verdrukking is geraakt” en in de verkeerde richting is getraind.
Boeren moeten weer kunnen leven van het land, niet van nevenwerkzaamheden of speculatie op een kortstondige (meestal kapitaalintensieve) bedrijfsomschakeling. Het creëren van een andere en betere landbouw vereist eigenlijk alleen maar een omkering van het perspectief: dat van de regenworm heeft een toekomst, dat van de portemonnee leidt tot verlies van soorten en onvruchtbaarheid.
Het perspectief van de bodem was dringend gewenst om zich epidemisch te verspreiden, zonder afstand te nemen van maatregelen. Er is niets om economisch bang voor te zijn, integendeel. De kernlandbouw, die zou worden losgekoppeld van de mantel, zou tegelijkertijd de goedkopere en duurzamere voedselproducent zijn dan het veel te gecompliceerde systeem onder de huidige politiek-economische controle. Als Corona ons in dit opzicht een stap verder heeft gebracht, moeten we het virus dankbaar zijn.
Na zijn studie geografie werkte Jakob Weiss twintig jaar in de kleinschalige landbouw en schreef hij een proefschrift over de situatie van de boeren in het kanton Zürich. Zijn boek “Die Schweizer Landwirtschaft stirbt leise. Laat de boeren weer boeren zijn” (Orell Füssli Verlag). In eerdere artikelen over Infosperber ging Weiss al in op het effect van taal op de economische en sociale omstandigheden, met name in de landbouw.
+++
Met dank aan de auteur voor het recht om te publiceren.
+++
Dit artikel verscheen voor het eerst op 19.07.2020 op infosperber.ch
+++
Foto bron: Vitalii Bashkatov / shutterstock
+++
KenFM streeft naar een breed spectrum aan meningen. Opinieartikelen en gastbijdragen hoeven niet de mening van de redactie te weerspiegelen.
+++
Vind je ons programma leuk? Informatie over verdere ondersteuningsmogelijkheden vindt u hier: https://kenfm.de/support/kenfm-unterstuetzen/
+++
Nu kunt u ons ook ondersteunen met Bitcoins.
BitCoin-adres: 18FpEnH1Dh83GXXGpRNqSoW5TL1z1PZgZK
Kommentare (0)